Hyperpigmentatie: wat is het, oorzaken en wat te doen?

Hoewel hyperpigmentatie op zichzelf meestal ongevaarlijk is, kan het veel ellende veroorzaken, omdat de donkere vlekken vaak voorkomen in het gezicht, op de handen en op andere goed zichtbare lichaamsdelen die aan de zon worden blootgesteld en soms moeilijk te verbergen zijn.

Hyperpigmentatie ontstaat bij overproductie van melanine op bepaalde plaatsen op de huid.

Hyperpigmentatie leidt tot vlakke, donkere plekken op de huid die lichtbruin tot zwart van kleur zijn en in grootte en vorm kunnen variëren.

Er zijn veel soorten hyperpigmentatie, maar de onderstaande vormen komen het meeste voor:

Pigmentvlekken zoals ouderdomsvlekken worden door blootstelling aan de zon veroorzaakt. Om deze reden komen zij hoofdzakelijk op lichaamsdelen voor die vaak worden blootgesteld, zoals het gezicht, de handen en de armen. Het zijn meestal kleine, donkere vlekjes op de huid.

Hyperpigmentatie na een ontsteking ontstaat als na het helen van huidletsel of een wond een vlakke, verkleurde plek achterblijft. Het komt veel voor bij mensen die aan acne lijden, maar het kan ook worden veroorzaakt door cosmetische procedures zoals dermabrasie, laserbehandelingen en chemische peelings.

Donkerdere plekken op de huid kunnen door andere factoren ontstaan, zoals moedervlekken, littekens, grote moedervlekken, solaire of actinische keratosen en vormen van huidkanker, maar deze worden niet als vormen van hyperpigmentatie beschouwd.

Raadpleeg een dermatoloog of apotheker als u zich zorgen maakt over een donkere plek of als er een nieuwe plek ontstaat of een bestaande plek gaat bloeden, jeuken of van vorm of kleur verandert.

Hyperpigmentatie wordt veroorzaakt door een overproductie van melanine, het pigment dat onze huid, ons haar en onze ogen hun natuurlijke kleur geeft, in delen van de huid. Deze overproductie wordt in gang gezet door verschillende factoren, maar de belangrijkste hiervan kunnen worden herleid tot blootstelling aan de zon, genetische factoren, leeftijd, hormonale invloeden en huidletsel of ontstekingen. Lees meer over de oorzaken van hyperpigmentatie.

Blootstelling aan de zon is de allerbelangrijkste oorzaak van hyperpigmentatie, omdat vooral zonlicht de productie van melanine stimuleert. Melanine werkt als een natuurlijk zonnebeschermingsproduct in de huid en beschermt u tegen schadelijke UV-stralen. Door melanine worden mensen bruin in de zon. Overmatige blootstelling aan de zon kan dit proces echter verstoren en tot hyperpigmentatie leiden.

Zodra donkere vlekken zijn ontstaan, kan blootstelling aan de zon de donkere vlekken verergeren door sproeten, ouderdomsvlekken, melasma en hyperpigmentatie na een ontsteking nog donkerder te maken.

Door de tijd die u in de zon doorbrengt te beperken, beschermende kleding te dragen en een breed spectrum aan zonnebeschermingsproducten met een hoge beschermingsfactor te gebruiken, kunt u het risico van het ontwikkelen van hyperpigmentatie verlagen en voorkomen dat bestaande donkere vlekken erger worden.

Hormonale invloeden vormen de belangrijkste oorzaak van een bepaald soort hyperpigmentatie, melasma of chloasma genoemd. Dit komt vooral voor bij vrouwen, omdat het waarschijnlijk ontstaat doordat de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron de overproductie van melanine stimuleren als de huid aan de zon wordt blootgesteld.

Melasma wordt vaak in gang gezet door bepaalde ziekten en anticonceptiepillen en treft zoveel zwangere vrouwen, dat dit ook wel 'zwangerschapsmasker' wordt genoemd. Het komt vaker voor bij mensen met een donkere huid en ook bij mensen van Indiaanse, Duitse, Russische of Joodse afkomst.

Hyperpigmentatie komt ook voor bij bepaalde ziekten, zoals sommige auto-immuunziekten en maag-darmstoornissen, stofwisselingsziekten en een tekort aan vitaminen. Hyperpigmentatie is ook een bijwerking van bepaalde hormoonbehandelingen, chemotherapie, antibiotica, medicijnen tegen malaria, medicijnen tegen epilepsie en andere geneesmiddelen.

Na huidontstekingen als gevolg van contact met licht veroorzaakt door verven met henna of tatoeages kan hyperpigmentatie achterblijven.

Bepaalde beroepen of bezigheden worden ook geassocieerd met hyperpigmentatie door het bijbehorende risico van blootstelling aan de zon of chemicaliën. Mensen waarvan bekend is dat zij extra risico lopen, zijn tuinlieden, stratenmakers of asfalteerders en mensen die in parfumerieën of bakkerijen werken.

Zoals de naam al zegt, komt hyperpigmentatie na infecties voor na huidletsel of een ontsteking, zoals een snee, brandwond, blootstelling aan chemicaliën, acne, eczeem of psoriasis. Dit ontstaat als de huid na het herstel van de wond donkerder en gekleurd blijft.

Bij chemische peelings wordt een zuurhoudende oplossing op het gezicht, de handen of voeten aangebracht met als doel de buitenste lagen van de huid te verwijderen. Door deze chemicaliën vormen zich blaren op de huid en laat de huid uiteindelijk los, waarbij een onderliggende nieuwe en gelijkmatig gepigmenteerde huid verschijnt.

Lasertherapieën hebben grotendeels hetzelfde effect, maar zijn vaak nauwkeuriger, omdat de dermatoloog meer controle over de intensiteit van de behandeling heeft. Hierdoor worden de aangetaste gebieden met licht met een hoge energie ‘gebombardeerd’. De mildste behandelingen werken alleen in op de opperhuid (de buitenste huidlaag), terwijl intensievere behandelingen tot de diepst gelegen huidlagen kunnen doordringen.

Deze dermatologische behandelingen kunnen zeer effectief zijn tegen hyperpigmentatie, maar zij zijn duur en relatief ingrijpend. Omdat deze chemicaliën de huid kunnen irriteren, ontstekingen kunnen veroorzaken of zelfs de huid kunnen verbranden, veroorzaken zijn mogelijk juist hyperpigmentatie na een ontsteking, vooral bij mensen met een donkerdere huid.

De laatste jaren is een aantal huidverzorgingsproducten waarvan wordt beweerd dat zij hyperpigmentatie verminderen op de markt gebracht. De meeste middelen bevatten de onderstaande werkzame ingrediënten die de melanineproductie moeten verminderen en het ontstaan van donkere vlekken moeten tegengaan.

 

• Tot voor kort was hydroquinone of hydrochinon het sterkste werkzame ingrediënt voor de behandeling van hyperpigmentatie. Serieuze twijfels over de veiligheid hiervan, met name de kans op het veroorzaken van kanker, leidde er echter toe dat gebruik hiervan in de EU in 2001 werd verboden. Het middel is nog steeds beschikbaar in sommige zonder recept verkrijgbare geneesmiddelen in de VS, maar slechts in lage concentraties van 2% of minder. Hydroquinone kan ook hyperpigmentatie na een ontsteking veroorzaken, omdat het de huid irriteert.
• Arbutin is een natuurlijke bron van hydroquinone en één van de belangrijkste ingrediënten in producten die de huid blanker maken in Azië. Het is niet zo sterk of effectief als industrieel geproduceerde hydroquinone, maar het vermoeden bestaat dat het dezelfde kankerverwekkende eigenschappen heeft.

• Kojiczuur is een bijproduct van het fermentatieproces dat plaatsvindt bij het produceren van Japanse rijstwijn, sake. Het wordt beschouwd als een relatief veilige en natuurlijke optie, maar het is een vrij zwakke remmer van de melanineproductie. Het middel is in veel landen verboden.
• Derivaten van vitamine C hebben aangetoond dat zij relatief effectief zijn tegen hyperpigmentatie. Zij worden vaak in combinatie met andere werkzame stoffen gebruikt.
• Ook derivaten van retinoïden of vitamine A hebben aangetoond dat zij relatief effectief zijn als behandeling tegen hyperpigmentatie. Zij kunnen echter beide de huid irriteren en deze gevoeliger voor de zon maken, wat de hyperpigmentatie natuurlijk weer verergert. Bezorgdheid over de relatie tussen retinoïden en geboorteafwijkingen betekent ook dat deze middelen niet voor zwangere en borstvoeding gevende vrouwen worden aangeraden.
• Azelaïnezuur heeft ook aangetoond dat het indirect de melanineproductie beïnvloedt en hyperpigmentatie vermindert. Het heeft weinig tot geen effect op sproeten en ouderdomsvlekken en het kan de huid irriteren en ontstekingen veroorzaken.

Testen hebben aangetoond dat B-resorcinol uiterst effectief is in het reduceren van de melanineproductie.

B-resorcinol of butylresorcinol is het belangrijkste actieve bestanddeel in de Eucerin Even Brighter Clinical productlijn. Deze stof veroorzaakt weinig tot geen huidirritatie en is werkzaam tegen de belangrijkste vormen van hyperpigmentatie, zoals melasma en ouderdomsvlekken.

Van B-resorcinol is klinisch bewezen dat het in vier weken zichtbaar donkere vlekken begint te verminderen. Regelmatig gebruik kan tot nog betere resultaten leiden. Lees meer over B-resorcinol.

Ook wordt beweerd dat andere behandelingen, zoals jojoba-olie, citroensap of het volgen van een suikervrij dieet werkzaam kan zijn tegen hyperpigmentatie. Deze beweringen worden echter door geen enkel wetenschappelijk bewijs ondersteund.

Welke optie u ook kiest, zorg dat u dagelijks een zonnebeschermingsproduct met een breed spectrum gebruikt om verdere hyperpigmentatie te voorkomen. De Even Brighter Clinical Day Cream bevat naast een beschermingsfactor ook B-resorcinol om bestaande donkere vlekken te verminderen.