Wat zijn ouderdomsvlekken en wat kun je ertegen doen?

Ouderdomsvlekken zijn kleine donkergekleurde plekjes (hyperpigmentatie) die in het gezicht, op de handen en op andere huidzones die veel aan de zon worden blootgesteld kunnen verschijnen. Zij komen het meest voor bij mensen  boven de 40 jaar, maar in sommige gevallen kunnen ze ook eerder ontstaan.

Hyperpigmentatie is een veel voorkomend probleem, waarbij overproductie van melanine – een natuurlijk pigment in de huid – plaatsvindt. Daardoor ontstaan hyperpigmentatievlekken én een ongelijkmatige teint. Hyperpigmentatie kan de huidskleur bij elk fototype aantasten, maar het komt vaker voor bij mensen met een donkere huid. Hyperpigmentatie komt zowel bij mannen als bij vrouwen voor.

Er zijn vele redenen waarom iemand hyperpigmentatie kan ontwikkelen, zoals overmatige blootstelling aan UV-straling, erfelijke aanleg, leeftijd, hormonale invloeden, ontstekingen of letsels van de huid.

Ouderdomsvlekken (lentigo senilis of lentigo solaris) zijn een vorm van hyperpigmentatievlekken.

Ouderdomsvlekken, die doorgaans op de handen, in het gezicht, op het decolleté of op andere vaak aan de zon blootgestelde gebieden worden aangetroffen, zijn kleine, donkere vlekjes op de huid (lichtbruin tot zwart van kleur). Het verschijnen van deze pigmentvlekken kan het zelfvertrouwen van de getroffen personen aantasten.

Hoewel pigmentvlekken meestal onschadelijk zijn, kunnen bepaalde vormen levensbedreigend zijn, zoals melanomen. Daarom wordt geadviseerd de huid regelmatig op pigmentvlekken te controleren.

Indien een pigmentvlek van grootte, vorm of kleur verandert, indien ze gaat jeuken of bloeden, breng dan een bezoek aan een dermatoloog om zoeken of het om een kwaadaardige tumor gaat.

Hyperpigmentatievlekken worden veroorzaakt door verhoogde activiteit van melanocyten. Dit zijn de melanine producerende cellen die zich in de onderste laag van de opperhuid bevinden. De belangrijkste bepalende factor voor de huidskleur is niet het aantal maar wel de activiteit van deze melanocyten.

In de melanocyten bevinden zich de pigmentkorrels, melanosomen genoemd, die tyrosinase (het pigmentatie-enzyme dat cruciaal is voor de melanineproductie) en gesynthetiseerde melanine bevatten. Deze worden in een verhouding van ongeveer 30 keratinocyten per melanocyt vanaf de melanocyten naar de keratinocyten getransporteerd.

Melanine absorbeert de UV-straling van de zon om de huid te beschermen. Wanneert de blootstelling aan de zon wordt beperkt, resulteert dit in gelijkmatige bruining.

Als de huid echter voor een lange periode aan te veel zon wordt blootgesteld, neemt de activiteit van melanocyten toe en wordt te veel melanine geproduceerd. Hierdoor ontstaan ouderdomsvlekken op de meest blootgestelde gebieden, zoals het gezicht, de handen en het decolleté.

Naarmate de huid ouder wordt, neemt het aantal melanocyten af, maar de resterende melanocyten worden groter en ze verspreiden zich minder.

De melanosomen worden ook minder gecontroleerd gereguleerd. Deze fysiologische veranderingen verklaren de toename van ouderdomsvlekken bij mensen van boven de 40 jaar.

Ten slotte kan erfelijkheid een rol spelen bij de ontwikkeling van ouderdomsvlekken. Als één of beide ouders ouderdomsvlekken hebben, is de kans groot dat deze ook bij de volgende generatie voorkomen.

Dermatologen maken gebruik van twee belangrijke concepten: verwijdering van de hyperpigmentatie en regulering van de pigmentatie. 

De dermatoloog kan een behandeling voorstellen zoals een chemische peeling of lasertherapie. Deze kunnen bijwerkingen geven, zoals irritatie, ontstekingen en zelfs verbranding, die in feite kunnen leiden tot postinflammatoire hyperpigmentatie, vooral bij een donkerdere huid.

Chemische peelings, zoals AHA
Hierbij wordt een zure oplossing (glycolzuur (AHA)) op het aangetaste gebied aangebracht om de bovenste huidlagen te verwijderen. De procedure leidt in eerste instantie tot blaarvorming. Zodra de blaar loslaat, komt daaronder nieuwe en gelijkmatig gepigmenteerde huid tevoorschijn.

Lasertherapieën (Fraxel, Erbium YAG) en IPL-therapie (Intense Pulsed Light)
Vergelijkbare maar meer nauwkeurige behandelingen zijn mogelijk met behulp van lasertherapie. Hierbij behandelt de dermatoloog de aangetaste gebieden met zeer sterke lichtflitsen. Afhankelijk van de ernst werkt dit licht op de oppervlaktelaag (opperhuid) in of dringt tot in de dieper gelegen huidlagen van de epidermis door.

De meeste dermatologen vertrouwen op één of meer van de volgende hoofdbestanddelen voor het oplichten van de donkerder geworden huid, zodat deze weer met de normale huidskleur overeenkomt en/of om de melanineproductie te vertragen:

• Hydroquinone 2-4% is een krachtig huidbleekmiddel dat met het oog op de mogelijke toxicologische risico's en de grote kans dat het middel postinflammatoire hyperpigmentatie veroorzaakt door de EU in de cosmetica sinds 2001 verboden is.
• Kojiczuur is een bijproduct van de Japanse rijstwijn sake. Dit zuur wordt echter als een vrij zwakke remmer van de melanineproductie beschouwd. Het is in veel landen verboden.
• Glycolzuur (of fruitzuur). Behalve dat dermatologen dit zuur voor chemische peelings gebruiken, is glycolzuur een actief bestanddeel van veel magistrale crèmes tegen hyperpigmentatie.
• Vitamine C-derivaten. Deze derivaten, die vaak in combinatie met andere actieve bestanddelen worden gebruikt, hebben bewezen dat ze relatief doeltreffend zijn tegen hyperpigmentatie.

Naast het reguleren van de pigmentatie zijn er ook manieren om het ontstaan hiervan te voorkomen.

• Bescherming tegen de zon. Om eventuele verdere hyperpigmentatie te voorkomen wordt geadviseerd iedere dag een zonbeschermingsproduct met een zeer hoge beschermingsfactor te gebruiken als onderdeel van de dagelijkse verzorging. Breng deze zonbescherming regelmatig opnieuw aan, bij lange blootstelling aan de zon, elke twee uren.
• Arbutin. Dit natuurlijke, afgeleide bestanddeel van Hydroquinone is een hoofdbestanddeel van veel Aziatische producte die de huid bleker maken. Het is niet zo doeltreffend als industrieel geproduceerde Hydroquinone en er bestaan twijfels over de veiligheid ervan.
• Retinoïden (vitamine A-derivaten). Ook deze stoffen zijn relatief doeltreffend. Ze kunnen bovendien de huid irriteren en gevoeliger maken voor de zon, zijn ongeschikt voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, omdat ze soms afwijkingen aan het ongeboren kind kunnen geven.

Een zeer doeltreffend bestanddeel voor reductie van de melanineproductie en Het belangrijkste actieve bestanddeel van de Eucerin Even Brighter reeks – is B-resorcinol of butylresorcinol. Deze stof is een zeer sterke remmer van tyrosinase (het enzym dat melanine vormt). Het is klinisch bewezen dat bij gebruik hiervan donkere hyperpigmentatievlekken in vier weken beginnen af te nemen. Deze stof veroorzaakt weinig tot geen huidirritatie en is werkzaam tegen de belangrijkste vormen van hyperpigmentatie, zoals melasma (zwangerschapmasker) en ouderdomsvlekken.

Het is belangrijk om de patiënten erop te wijzen dat geen onmiddellijke resultaten met betrekking tot hyperpigmentatie mogen worden verwacht. Het verbeteren van symptomen kost veel tijd.

Praat met een dermatoloog of apotheker als nieuwe hyperpigmentatievlekken ontstaan (ook wel donkere vlekken). Ook wanneer deze donkere vlekken van uiterlijk veranderen, of uiterlijk tegenover overige vlekken verschillen.