Melasma – Oorzaken en behandeling van het 'zwangerschapsmasker'

Melasma is een type hyperpigmentatie dat veel voorkomt bij vrouwen, in het bijzonder tijdens en na de zwangerschap. Grote donker verkleurde plekken verschijnen in het gezicht, eventueel ook op andere delen van het lichaam.

Het pigment melanine bepaalt de kleur van de ogen, het haar en de huid van een persoon. Bepaalde interne en externe factoren, zoals blootstelling aan de zon, erfelijkheid, hormonale veranderingen, ontstekingen en leeftijd kunnen de productie van melanine beïnvloeden. Overproductie leidt tot hyperpigmentatie, wat tot donkere vlekken en een ongelijkmatige teint leiden. Te weinig productie (hypopigmentatie) heeft het tegenovergestelde effect, waarbij pigmentloze vlekken in de aangetaste gebieden ontstaan (vitiligo).

Melasma is een vorm van hyperpigmentatie die voorkomt in het gezicht, in het bijzonder op de wangen, de neusbrug, het voorhoofd en de bovenlip en soms op andere aan de zon blootgestelde delen van het lichaam, zoals de onderarmen.

Er zijn drie soorten melasma, zijnde epidermaal, dermaal en gemengd.

• Epidermale melasma tast de bovenste huidlaag aan. De hyperpigmentatie is bruin met duidelijke begrenzingen.
• Dermale melasma tast de dieper gelegen huidlagen aan en wordt gekenmerkt door blauw-grijze plekken.
• Gemengde melasma (een combinatie van epidermale en dermale melasma) ziet eruit als bruin-grijs pigment. Omdat de melaninepigmenten bij dermale en gemengde melasma dieper liggen, zijn deze moeilijker te behandelen.

Melasma komt het meest voor bij vrouwen (slechts 10% van de gevallen zijn mannen) en treft tot 90% van de zwangere vrouwen.

Daarom wordt deze aandoening ook 'zwangerschapsmasker' (of chloasma) genoemd. Hoewel alle etnische groepen worden getroffen, is de kans groter bij mensen met een donkerdere huid. In tegenstelling tot ouderdomsvlekken kan melasma na de bevalling of bij vermindering van de inname van oestrogeen vanzelf verdwijnen.

Breng zeker een bezoek aan een dermatoloog als een pigmentvlek van grootte, vorm of kleur verandert of gaat jeuken of bloeden. Dit om uit te sluiten dat het om een kwaadaardige tumor gaat.

Melasma wordt veroorzaakt door overproductie van het melaninepigment. Hoewel de aandoening doorgaans ontstaat als reactie op hormonale veranderingen, zoals bij zwangerschap, gebruik van de anticonceptiepil of hormoonsubstitutietherapie (HST), kunnen andere factoren zoals blootstelling aan UV-straling, erfelijkheid, leeftijd en bepaalde medicijnen tegen epilepsie ook een rol spelen.

Melanocyten (de melanineproducerende cellen die zich in de onderste laag van de opperhuid bevinden) zijn verantwoordelijk voor de toename van epidermale pigmentatie bij melasma.

Tijdens de zwangerschap stimuleren endogene hormonen de melanocyten, waardoor deze meer melaninepigmenten gaan produceren.

Vrouwen die de anticonceptiepil slikken of een hormoonsubstitutietherapie (HST) ondergaan, kunnen ook melasma ontwikkelen. Dit omdat in hun organisme dezelfde soort hormonale veranderingen plaatsvinden als tijdens de zwangerschap.

Blootstelling aan UV-straling is een belangrijke stimulerende factor in de ontwikkeling van melasma. Daarom worden mensen die gevoelig zijn voor deze aandoening of bij wie melasma in de familie zit, geadviseerd de zon te vermijden en een zonbeschermingsproduct met een heel hoge beschermingsfactor te gebruiken om stimulering van de pigmentproductie te vermijden.

Er zijn twee manieren om melasma te behandelen, namelijk de verkleurde huid verwijderen of het pigment reguleren.

Verwijdering gebeurt door middel van lasertherapie, zeer sterke lichtflitsen of een chemische peeling. Deze kunnen duur en ingrijpend zijn en postinflammatoire hyperpigmentatie veroorzaken, vooral bij een donkere huid. Mogelijke bijwerkingen zijn ontstekingen, irritatie en een branderig gevoel.

Lasertherapieën (Fraxel, Erbium YAG) en IPL-therapie (Intense Pulsed Light)
Lasertherapieën, waarbij zeer sterke lichtflitsen op het aangetaste gebied worden gericht, zijn preciezer dan chemische peelings. Deze therapie verwijdert huidcellen met hyperpigmentatie aan het huidoppervlak (de opperhuid) of in dieper gelegen huidlagen (de lederhuid), afhankelijk van de ernst van de tekenen.

Chemische peelings, zoals AHA
Bij een chemische peeling brengt de dermatoloog een zure oplossing (glycolzuur (AHA)) aan om de aangetaste huidlagen te behandelen. De huid gaat blaren vormen en valt dan af, waarbij hieronder een smetteloze huid tevoorschijn komt.

Als alternatief voor het reguleren van verkleuring van de huid is de laatste jaren een aantal plaatselijk aan te brengen medische of huidverzorgingsproducten op de markt gebracht. Deze bevatten doorgaans één of meer van de volgende bestanddelen:

• Hydroquinone 2-4% (uitsluitend op voorschrift) - een krachtig huidbleekmiddel dat de Europese Unie in dermo-cosmetica heeft verboden wegens de mogelijke toxicologische risico's. In de VS wordt dit middel echter nog steeds gebruikt. Een hogere concentratie (> 4%) is uitsluitend op voorschrift verkrijgbaar, terwijl lagere concentraties (> 2%) vrij worden verkocht.
• Arbutin. Deze natuurlijke bron van hydroquinone is een hoofdbestanddeel van veel producten die de huid verbleken in Azië. Hoewel deze stof niet zo sterk of doeltreffend is als industrieel geproduceerde hydroquinone, bestaan er ook twijfels over de veiligheid hiervan.
• Glycolzuur (of fruitzuur) wordt door dermatologen voor chemische peelings gebruikt. Het is een actief bestanddeel van veel magistrale crèmes tegen hyperpigmentatie.
• Kojiczuur. Als bijproduct van de Japanse rijstwijn sake is kojiczuur een veiliger, natuurlijk bestanddeel, hoewel het vermogen om de melanineproductie te verminderen te betwijfelen valt. Het bestanddeel in veel landen verboden is.
• Vitamine C-derivaten hebben bewezen dat zij relatief doeltreffend zijn tegen hyperpigmentatie en zij worden vaak in combinatie met andere actieve bestanddelen gebruikt.
• Retinoïdezuur wordt als doeltreffend beschouwd, maar kan enige bijwerkingen hebben, zoals irritatie en verhoogde gevoeligheid voor de zon (wat al een probleem is voor mensen met postinflammatoire hyperpigmentatie). Aangezien er mogelijk een relatie bestaat met geboorteafwijkingen, mogen zwangere of borstvoeding gevende vrouwen geen retinoïdezuur gebruiken.

Een zeer effectief bestanddeel voor het verminderen van de melanineproductie en het belangrijkste actieve bestanddeel van de Eucerin Anti-Pigment-reeks is B-resorcinol of butylresorcinol.

• B-resorcinol heeft klinisch bewezen dat bij gebruik van producten die dit ingrediënt bevatten donkere vlekken door melasma al na vier weken beginnen af te nemen. Het is een zeer sterke remmer van tyrosinase (het enzym dat melanine vormt). Deze stof veroorzaakt weinig tot geen huidirritatie en is werkzaam tegen de belangrijkste typen van hyperpigmentatie, zoals melasma en ouderdomsvlekken.

Naast de lokale medische verzorging bestaan ook andere mogelijkheden voor het beheersen van melasma:

Om eventuele verdere hyperpigmentatie te voorkomen, worden mensen die gevoelig zijn voor melasma geadviseerd dagelijks een zonbeschermingsproduct met een heel hoge beschermingsfactor te gebruiken als onderdeel van de dagelijkse verzorging.

Het duurt even voordat de verzorging zijn doeltreffende werking weergeeft (eerder weken dan dagen), dus wees geduldig, blijf het product consequent gebruiken en houd vol.

Praat met een dermatoloog of apotheker als nieuwe donkere vlekken ontstaan, als donkere vlekken van uiterlijk veranderen of uiterlijk van de overige donkere vlekken verschillen.