Informatie over de huid – Huidstructuur en functie

De huid is van essentieel belang voor onze algemene gezondheid en ons welzijn. Een gezonde huid is niet alleen de eerste bescherming van het lichaam tegen bacteriën en virussen, maar ze zorgt ook voor het behoud van het vochtevenwicht en helpt de lichaamstemperatuur te reguleren. De huid is zeer gevoelig voor zelfs de lichtste aanraking, evenals pijn. De huid is ons grootste en meest zichtbare orgaan. Ze beslaat bijna 2m² en vormt bijna één zesde van ons lichaamsgewicht.

De huid is een constant veranderend, dynamisch orgaan. Ze bestaat uit drie hoofdlagen: de opperhuid, de lederhuid en de onderhuid. Deze bestaan elk weer uit verschillende lagen.  Huidadnexen, zoals follikels, talg- en zweetklieren, spelen ook verschillende rollen in de algemene functie van de huid.

De opperhuid is de buitenste laag die we zien en aanraken. Ze beschermt ons tegen giftige stoffen, bacteriën en vochtverlies. Deze huidlaag bestaat uit 5 onderlagen van keratinocytcellen. Deze cellen, die in de onderste kiemlaag worden aangemaakt, migreren naar de oppervlakte van de huid. Daarbij rijpen ze en ondergaan ze een reeks veranderingen.  Dit proces, dat keratinisatie (of verhoorning) heet, verloopt over een periode van ongeveer 28 dagen.

1. Kiemlaag (of stratum basale): De onderste laag waar de keratinocytcellen worden aangemaakt.
2. Stekelcellige laag (of stratum spinosum): Keratinocyten maken keratine (proteïnevezels) aan en krijgen een stekelvorm.
3. Korrellaag (stratum granulosum): De keratinisatie begint: cellen maken harde korrels aan en wanneer deze korrels naar boven bewegen, veranderen ze in keratine en opperhuidlipiden.
4. Heldere laag (stratum lucidium): De cellen zitten dicht op elkaar, zijn afgeplat en zijn niet van elkaar te onderscheiden.
5. Hoornlaag (of stratum corneum): De buitenste laag van de opperhuid met gemiddeld ongeveer twintig onderlagen van platte, dode bovenste huidcellen afhankelijk van de plaats op het lichaam van de huid. Deze dode cellen worden regelmatig afgestoten in een proces dat desquamatie (afschilfering) heet.  In de hoornlaag zitten ook de poriën van de zweetklieren en de openingen van de talgklieren.

De huidcellen in de hoornlaag worden bijeen gehouden door opperhuidlipiden. Deze intercellulaire lipiden zijn van essentieel belang voor een gezonde huid: ze vormen de beschermende barrière en houden vocht vast. Als er lipiden ontbreken, kan de huid droog worden, trekkerig en ruw aanvoelen.

De opperhuid is bedekt met een emulsie van water en lipiden (vetten) die de hydrolipidenlaag heet. Deze laag, die in stand wordt gehouden door afscheiding uit de zweet- en talgklieren, helpt onze huid soepel te houden en fungeert daarnaast als een extra barrière tegen bacteriën en schimmels. 

Het waterdeel van deze laag, de beschermende zuurmantel, bevat: 

• Melkzuur en verschillende aminozuren uit zweet.
• Vrije vetzuren uit talg.
• Aminozuren, pyrrolidoncarbonzuur en andere natuurlijke vochtinbrengende factoren die voornamelijk bijproducten zijn van het keratinisatieproces.

Deze beschermende zuurmantel geeft een gezonde huid zijn iets zure pH-waarde tussen 5,4 en 5,9. De ideale omgeving voor:

• Huidvriendelijke micro-organismen (huidflora genoemd) die daar gedijen en de schadelijke micro-organismen vernietigen.
• De vorming van opperhuidlipiden.
• De enzymen die het afschilferingsproces aansturen.
• De hoornlaag die zichzelf kan herstellen als deze beschadigd wordt.

Op de meeste plaatsen op het lichaam is de opperhuid 0,1 mm dik. Deze is beduidend dunner rond de ogen (0,05 mm) en veel dikker (tussen 1 en 5 mm) op de voetzolen. Meer informatie over inzicht in de huid op verschillende delen van het lichaam en de verschillen tussen de huid van mannen en die van vrouwen.

De lederhuid is de dikke, elastische, maar stevige middelste laag van de huid. Ze bestaat uit twee onderlagen:

• De onderste laag (of stratum reticulare): een diepe, dikke laag die een vloeibare grens vormt met de onderhuid.
• De bovenste laag (of stratum papillare): deze vormt een duidelijke, golfvormige grens met de opperhuid.

De belangrijkste bestanddelen van de lederhuid zijn collageen en elastine. Bindweefsels zorgen voor kracht en flexibiliteit. Ze zijn de essentiële onderdelen van een gezonde, jong uitziende huid. Deze vezels zitten ingebed in een gelachtige stof (met hyaluronzuur) die sterke waterbindende eigenschappen heeft en het volume van onze huid helpt te behouden.

Levensstijl en invloeden van buitenaf, zoals de zon en veranderingen in temperatuur, zijn van invloed op de concentraties collageen en elastine, én op de structuur van de stof eromheen. Wanneer we ouder worden, vertraagt onze natuurlijke aanmaak van collageen en elastine en neemt het vermogen van de huid om vocht vast te houden af.  De huid ziet er minder strak uit en er verschijnen rimpels.  Meer informatie over factoren die van invloed zijn op de huid, hoe de zon van invloed is op de huid en huidveroudering.

De lederhuid speelt een belangrijke rol bij de bescherming van het lichaam tegen invloeden van buitenaf en irriterende stoffen. Ze voedt de buitenste huidlagen van binnenuit: 

1. De dikke, stevige structuur ervan helpt bij het opvangen van druk van buitenaf (schokdemping). Als er schade optreedt, bevat de lederhuid bindweefsels zoals fibroblasten en mastocyten die wonden helpen genezen.
2. Deze is rijk aan bloedvaten die de opperhuid voeden en afvalstoffen afvoeren.  
3. De talgklieren (die het huidoppervlak voorzien van talg of sebum) en de zweetklieren (die het huidoppervlak voorzien van water en melkzuur) zitten in de lederhuid. Deze vloeistoffen vormen samen de hydrolipidenlaag.

In de lederhuid zitten ook:

1. Lymfevaten.
2. Zintuigreceptoren.
3. Haarwortels: het bolle uiteinde van de haarschacht waar het haar zich ontwikkelt.

De binnenste laag van onze huid slaat energie op. Ze bekleedt en isoleert het lichaam. De onderhuid bestaat vooral uit:

• Vetcellen (adipocyten): samengebundeld in kussenachtige groepen.
• Speciale collageenvezels (weefselsepta of -tussenwanden genoemd): los en sponsachtig bindweefsel dat de vetcellen bijeen houdt.
• Bloedvaten.

Het aantal vetcellen in de onderhuid verschilt op verschillende lichaamsdelen. Bovendien verschilt de verdeling van vetcellen ook tussen mannen en vrouwen.

Huidveranderingen tijdens iemands leven.  Meer informatie over de huid bij verschillende leeftijden.

Onze huid is van essentieel belang voor onze algemene gezondheid en welzijn. Een gezonde huid fungeert als barrière tussen de buitenwereld en het binnenste van het lichaam. Ze is onze beste en eerste bescherming tegen:

Kou, warmte, waterverlies en UV-straling: Als buitenste laag van de huid speelt de hoornlaag een sleutelrol bij de bescherming van het lichaam tegen de omgeving én het beperken van de hoeveelheid vochtverlies uit de opperhuid.

Deze bevat natuurlijke vochtinbrengende factoren afkomstig uit talgolie van de hoornlaag, met daarin melkzuur en ureum.  Deze binden zich met water en helpen om de huid elastisch, stevig en soepel te houden. Als deze factoren afnemen, verliest de huid vocht.  Als het vochtgehalte van de hoornlaag onder 8 tot 10% komt, wordt deze ruw, droog en ontstaan er kloven.
Als de huid regelmatig wordt blootgesteld aan UV-straling neemt de melanineaanmaak in de kiemlaag toe, wordt de huid dikker om zichzelf te beschermen en kan er hyperpigmentatie optreden.  Meer informatie over hoe de zon de huid beïnvloedt.

De vetcellen in de onderhuid isoleren het lichaam ook tegen koude en warmte.

Druk, stoten en schaven:  Ook hierbij vormt de opperhuid de eerste beschermingslaag. De vetcellen in de onderhuid vormen een buffer die fungeert als schokdemper, die het spierweefsel en het peesblad (het peesvliesweefsel rond spieren) eronder beschermt.

Als de huid wordt blootgesteld aan bepaalde externe stimuli wordt de hoornlaag dikker. Bijvoorbeeld wanneer er zich eelt vormt op handen of voeten die worden blootgesteld aan herhaalde wrijving.

Chemische stoffen: Het buffervermogen van de hydrolipidenlaag en de beschermende zuurmantel helpt om het lichaam te beschermen tegen schadelijke basische chemische stoffen.  Meer informatie over factoren die de huid beïnvloeden.

Bacteriën en virussen: De hoornlaag van de opperhuid en zijn beschermende zuurmantel vormen een barrière tegen bacteriën en schimmels. Als er iets door deze eerste beschermingslaag heen dringt, reageert het immuunsysteem van de huid.

Als ultieme multi-tasker heeft de huid nog veel andere rollen bij onze gezondheid en welzijn:

Temperatuurregulering: De huid transpireert om het lichaam af te koelen en trekt het vaatstelsel in de lederhuid samen om warmte vast te houden.

Controle over gevoel: Zenuwuiteinden in de huid maken deze gevoelig voor druk, trilling, aanraking, pijn en temperatuur.

Regeneratie: De huid kan wonden herstellen en hernieuwt zich elke 28 dagen.

Voedselbron: De vetcellen in de onderhuid dienen als belangrijke opslagplaatsen voor voedingsstoffen.  Wanneer het lichaam deze nodig heeft worden ze afgegeven aan de omliggende bloedvaten en vervoerd naar de plaats waar ze nodig zijn.

De huid speelt ook een belangrijke psychologische rol.  Als de meest zichtbare indicator van gezondheid heeft de conditie van onze huid een invloed op hoe we onszelf voelen en hoe anderen ons zien. Als de huid gezond en zonder problemen is, kan deze zijn werk beter doen. We voelen ons prettiger en hebben meer zelfvertrouwen.

Een gezonde, probleemvrije huid heeft een gelijkmatige kleur, gladde textuur, is goed gehydrateerd en op de juiste wijze gevoelig voor aanraking, druk en temperatuur.  Als de natuurlijke barrière van de huid wordt verstoord, komt haar beschermende functie en gezonde uiterlijk in het geding:

• Zij verliest vocht en elasticiteit en kan er droog, ruw, gebarsten en/of slap uitzien en aanvoelen.
• Zij wordt gevoeliger voor invloeden van buitenaf (zoals zon en temperatuurwisselingen) en raakt bijzonder snel geïnfecteerd. 

Een geïnfecteerde huid kan ontstoken raken, terwijl ontstekingsbestrijdende immuuncellen erheen gaan om de beschadigde barrière te herstellen en de infectie te genezen.  In het geval van aandoeningen zoals atopische dermatitis en een jeukende hoofdhuid is er vaak een specifieke behandeling nodig om de vicieuze cirkel van herhaalde jeuk en verdere infectie te doorbreken én om de natuurlijke huidbarrière te helpen regenereren.

De huid heeft verschillende regeneratie- en herstelmechanismen.  De kiemlaag zorgt voor een gestage vernieuwing van de opperhuid door constante celdeling:

• Als een verwonding beperkt is tot de bovenste huidlaag kan de schade (erosie genoemd) zonder littekens genezen.  
• Als de schade dieper is, de lederhuid en het basale membraan zijn aangetast (bijv. een zweer) dan treedt er normale littekenvorming op.

Wondgenezing volgt verschillende achtereenvolgende stadia:

1. Stollend bloed vormt een membraan met een hard oppervlak dat aan de wond vastkleeft (een korstje).
2. Dode en beschadigde cellen en hun bindweefsels worden afgebroken en opgelost door enzymen.
3. Cellen die het lichaam beschermen door schadelijke bacteriën en dode cellen te verteren, worden actief.  Er stroomt lymfevloeistof naar de wond.
4. Nieuwe cellen, waaronder bindweefsel en collageenvezels, vormen zich in een proces dat epithelisatie heet.

Dat latere stadium kan worden gestimuleerd en ondersteund door de aanbreng van plaatselijke producten die helpen bij de genezing (bijv. dexpanthenol).

Meer informatie over de factoren die de gezondheid van de huid beïnvloeden en over hoe de huid gezond blijft, is te vinden bij factoren die de huid beïnvloeden, verzorging van de lichaamshuid en dagelijkse huidverzorging voor het gezicht.